Wat is asbest?
“Asbest” is de naam van een materiaal dat is vervaardigd uit de in de natuur voorkomende mineralen serpentijn of amfibool. Asbestvezels zijn sterk en flexibel tegelijk. Omdat ze bovendien thermisch en elektrisch isolerend zijn, bestand zijn tegen zuren en logen en een hoge wrijvingsweerstand hebben zijn ze geschikt voor veel verschillende toepassingen.
De naam asbest komt van het Griekse asbestos, dat onvergankelijk of onverwoestbaar betekent. Verder is belangrijk dat het mineraal gemakkelijk is te winnen en eenvoudig verwerkt kan worden. Het is in vergelijking met synthetische vezels bijzonder goedkoop.
In Nederland werd ruim 80% van de geïmporteerde asbest verwerkt tot asbestcementprodukten (o.a. golfplaten en waterleidingbuizen). Daarnaast werd het mineraal toegepast in rem- en frictiemateriaal, als isolatiemateriaal, als hittebestendig textiel, in brandwerende platen, in onderlagen van vloerbedekkingen en in pakkingen en filters van de chemische- en voedingsmiddelen industrie. Geschat wordt dat er zo’n 3.500 produkten zijn waarin asbest is verwerkt. Asbest is een mineraal dat al eeuwenlang bekend staat om een aantal bijzondere eigenschappen; het heeft een grote slijtvastheid en is goed brandwerend. Daarnaast is asbest ook nog goedkoop en eenvoudig te verwerken. Om al die eigenschappen werd asbest vanaf het einde van de negentiende eeuw op grote schaal toegepast.
Het verhaal over asbest lijkt dan ook in eerste instantie een succesverhaal. De verdenkingen tegen asbest die al rond 1900, met name in Engeland en Duitsland ontstonden deden weinig afbreuk aan het economische succes dat te behalen was met asbest.
Onderzoeken die toen al uitwezen dat contact met asbest ernstige gevolgen voor de gezondheid met zich mee kon brengen werden door de industrie en de overheid angstvallig stil gehouden. Met als gevolg dat pas in 1993 in ons land een algemeen asbestverbod van kracht wordt. Wanneer we nu de balans opmaken van ruim 100 jaar werken met asbest zien we dat het economisch belang dat jarenlang voorop is gesteld een enorme tol eist. Per jaar overlijden er alleen al in Nederland 900 mensen ten gevolge van een asbestziekte.
Gevolgen voor de gezondheid na blootstellig asbest
Achter het kille cijfer van 900 slachtoffers per jaar gaat een onnoemelijk leed schuil van de slachtoffers en hun families. Naast de in Nederland erkende asbestziekten; mesothelioom (long- of buikvlieskanker), asbestgerelateerde longkanker en asbestose worden inmiddels ook andere vormen van kanker in relatie gebracht tot het inademen van asbest. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen of de groep asbestziekten (en daarmee ook het aantal slachtoffers) in de toekomst zal moeten worden uitgebreid.
De belangrijkste gevolgen voor de gezondheid bij blootstelling aan asbest zijn de bindweefselvorming in de longen (asbestose), longkanker en het ontwikkelen van long- of buikvlieskanker (mesothelioom). Al deze effecten op de gezondheid komen voort uit het inademen van asbestvezels.
Asbestose
Asbestose is een ziekte die tot de groep van stoflongziektes behoort. Het is een progressieve aandoening die zich uit in verstarring van de longen waardoor het steeds moeilijker wordt om zuurstof op te nemen. De ziekte uit zich pas tussen de 10 en 40 jaar na blootstelling aan asbest en is niet te behandelen. Voorkomen van het inademen van asbest(stof) is de enige remedie omdat er tevens een correlatie aanwezig is met de dosis ingeademde asbest.
Longkanker
De kans op het ontstaan van longtumoren bleek verhoogd te zijn bij mensen, die aan asbest waren blootgesteld. Sedert de jaren vijftig van de vorige eeuw wordt dit erkend toen uit onderzoeken bleek dat bij asbestose-patienten ook veel asbestlongkanker werd gevonden. De graad van asbestose had geen relatie met het ontstaan van asbestlongkanker. Tevens vond men asbestlongkanker zonder vormen van asbestose. De aandoening kan zich uiten binnen 4 tot 40 jaar na blootstelling. Tevens blijkt dat roken de kans op het krijgen van asbestlongkanker, bij blootstelling aan asbest, fors vergroot. Afhankelijk van de uitbreiding van de (asbest)longkanker is therapie mogelijk.
Mesothelioom
Dit is een kwaadaardige aandoening van vliezen rondom de longen, buik en hart. Uit onderzoeken kwam vast te staan dat in bijna alle gevallen van mesothelioom er sprake was van blootstelling aan asbest. De tijd tussen het ontstaan van de aandoening en de blootstelling varieert nogal. In onderzoeken worden termijnen genoemd van 3 tot 60 jaar. Ook kwam vast te staan dat de blootstellingsduur soms zeer kort kon zijn (maanden). Er wordt nog steeds in een toenemend aantal gevallen de diagnose mesothelioom gesteld. Bij deze aandoening is er geen verband met roken aangetoond.
Wat doet het Comité Asbestslachtoffers?
In 1995 is het Comité Asbestslachtoffers opgericht. Het was duidelijk dat de enorm toegenomen toepassing van asbest in Nederland jaarlijks leidde tot vele honderden slachtoffers en dat dit ook de komende decennia nog het geval zou zijn.
Slachtoffers die probeerden langs juridische weg een schadevergoeding af te dwingen, kwamen echter in een juridisch doolhof terecht, terwijl zij de gevolgen van hun blootstelling aan asbest met de dood moesten bekopen. Om aan deze dubbele lijdensweg van asbestslachtoffers een einde te maken, werd het Comité opgericht. We kunnen nu zeggen dat het werk van het Comité zeker succesvol is geweest. Vergeleken met de situatie van voor 1995 is er veel verbeterd. Maar al die verbeteringen ten spijt moeten we helaas constateren dat ook nu nog de asbestslachtoffers deskundige hulp nodig hebben wanneer zij voor hun rechten willen opkomen. Het Comité blijft dan ook opkomen voor de rechten die asbestslachtoffers hebben. Lees meer over het comité op de ‘over ons’ pagina.